Белоруска граматика

Белоруската граматика е поим со кој се опфаќаат граматичките правила според кои функционира белорускиот јазик. Современата белоруска граматика била стандардизирана во 1959 година, но првите обиди за стандардизација на јазикот потекнуваат од 1918 година кога познатиот белоруски јазичар Бранислав Тарашкиевич ја објавил својата граматика. Белорускиот јазик е синтетички јазик, со одредени аналитички елементи. Правописот на белорускиот е фонетски, исто како македонскиот. Стандардниот белоруски јазик се заснова на белоруските дијалекти од Минск до Вилнус.

Белоруски јазик Беларуская мова
Белоруска граматика, Бранислав Тарашкиевич
современ и класичен Историја Стандардизација Азбука Кирилица Латиница Арабица Фонетика и фонологија Граматика Литература Дијалекти Трасјанка Транслитерација Македонска транскрипција

Граматички систем

Главните средства со кои се служи белорускиот јазик за искажување на граматичките функции се:

• афикси — „стол - стала“, „кідаць - кінуць“;
• суплетивизам — „я – мяне“, „чалавек - людзі“, „браць - узяць“;
• интонација — „ён гэта зрабіў – ён гэта зрабіў?“;
• службени зборови — „чытаў бы“, „будзеш ведаць“;
• изведување зборови — “хадзіцьму = хадзіць+іму - маю хадзіць“;
• редупликација — „белы-белы“;
• зборовен редослед — „цікавая кніга - кніга цікавая“.

Именки

Во белорускиот јазик има шест падежи:

• номинатив (белоруски: назоўны)
• генитив (белоруски: родны)
• датив (белоруски: давальны)
• акузатив (белоруски: вінавальны)
• инструментал (белоруски: творны)
• локатив (белоруски: месны)

Историски гледано, во белорускиот постоел и вокативот (белоруски: клічны), но денес слабо се користи и може да се сретне само во некои пишани дела.

Белоруските именки (белоруски: назоўнікі) имаат неколку видови деклинација:

• и-деклинација– за именки од женски род кои завршуваат на тврд глас, мек глас или ў: печ „печка“, косць „коска“, кроў „крв“
• а-деклинација – за именки од женски род кои завршуваат на тврд коренски завршеток, грлени коренски завршетоци, меки коренски завршетоци, тврди зборовни корени.
• о-деклинација – за именки од машки род кои завршуваат на тврд и мек коренски глас, како и за именки од среден род (вясло „весло“, мора „море“)
• согласни коренски завршетоци – најчесто се во среден родr (ягня „јагне“, бярэмя „товар“, семя „семе“)
• неправилни именки (пр. вока „око“ и вуха „уво“)

Заменки

Во белорускиот јазик има осум видови заменки (белоруски: займеннікі):

• присвојни (прыналежныя): мой (мој); твой (твој); яго, ягоны (негов); яе, ейны (нејзин); наш (наш); ваш (ваш); іх, іхны (нивен), свой (свој).
• лични (асабовыя): я (јас), ты (ти), ён (тој), яна (таа), яно (тоа), мы (ние), вы (вие), яны (тие);
• одречни (адмоўныя): ніхто (никој), нішто (ништо), нічый (ничиј), ніякі (никаков), ніводзін, ніводны (ниту еден);
• определени (азначальныя): сам (сам); самы (сам); увесь (сите, цело); усё (сè); усе (сè, сето, сите); усякі, усялякі (секој, кој било); кожны (секој); іншы (други).
• неопределени (няпэўныя): нехта, хтосьці (некој); нешта, штосьці (нешто); нечы, чыйсьці (нечиј); некаторы (некој од); некалькі (неколку); нейкі, якісьці (неколку, нешто како); хто-небудзь, хто-колечы (кој било); што-небудзь, што-колечы (штобило); чый-небудзь (чие било); абы-што (нешто како); абы-чый (нечиј [нег.]).
• прашални (пытальныя): хто (кој), што (што), які (кое), каторы (кое), чый (чиј), колькі (колку);
• показни (указальныя): той (она); гэты (ова); гэны (оние); такі (како); гэтакі (како, од овој вид); столькі, гэтулькі (толку);
• повратни (зваротны): сябе (себе, си).

Наводи

• Беларуская граматыка. У 2-х ч. / АН БССР, Ін-т мовазнаўства імя Я. Коласа; [Рэд. М. В. Бірыла, П. П. Шуба]. – Мн. : Навука і тэхніка, 1985.

Поврзано

• Белоруски јазик
• Белоруска азбука
• Тарашкевица